Elma Drayer − 27/11/04, 00:00
RECENSIE Jeanne Roos kwam in juli 1977 woorden tekort. ,,Haar naam zal u misschien nog niets zeggen -voor mij althans is die pas sedert zeer kort een begrip- maar in november verschijnt de vertaling van The Hite Report.'' Eindelijk een boek, schreef ze in Het Parool, waarin vrouwen zélf aan het woord komen over seks. Hun verhalen waren volgens haar 'onthutsend, onthullend, ontroerend en niet zelden schokkend'.
Historicus en voormalig fotomodel Shere Hite (1942) begon haar project uit ergernis over het befaamde duo Masters & Johnson. Dat had weliswaar de clitoris de ereplaats gegeven die haar toekwam, maar het stelde nog steeds de geslachtsdaad op het hoogste plan. Vrouwen die daar geen genoegen aan beleefden, 'disfunctioneerden' en moesten gewoon beter oefenen.
Onzin, meende Hite. Seksonderzoekers stelden de 'verkeerde vragen' om de 'verkeerde redenen'. Zij waren uitsluitend geïnteresseerd in wat vrouwen móésten beleven, niet in wat ze werkelijk beleefden. Hite pakte het anders aan. Ze liet drieduizend vrouwen aan de hand van een vragenlijst vertellen over hun ervaringen. Kun je beschrijven hoe een orgasme voelt voor jou? Is je partner goed op de hoogte van jouw seksuele wensen? Simuleer je weleens?
Hun antwoorden verwerkte ze volgens een stramien dat later vaak is nagevolgd: weinig tabellen, heel veel citaten. Het werd dé reden waarom het Hite-rapport zo hard aankwam. Daar trok een stoet van honderden vrouwen voorbij die in telkens andere bewoordingen precies hetzelfde zei: seks is enig, maar niet met een man. En hoe ze wél plezier beleefden, beschreven ze met pornografische finesse. Daardoor fungeerde het rapport óók als seksueel handboek.
Schokkendste uitkomst: ruim zeventig procent meldde dat de conventionele heterodaad hun volkomen koud liet. De rest beweerde dat ze er bevrediging in vond, maar ook dat trok Hite in twijfel: zij wisten 'waarschijnlijk' niet wat een orgasme was. De 'culturele dwang' om de penetratie aangenaam te vinden was nu eenmaal te groot, schreef Hite. ,,Veel mannen lijken nog steeds te geloven, op een nogal naïeve en egocentrische manier, dat datgene wat goed voelt voor hen, automatisch goed voelt voor vrouwen.''
Het bleek een welkome boodschap, eind jaren zeventig. De onvrede over de seksuele revolutie groeide, dankzij Germaine Greer en andere feministen. Menig taboe was geslecht, de technische kennis enorm toegenomen, maar de beloofde 'bevrijding' bleef uit. ,,We worden nu geacht om in allerlei standjes te experimenteren'', morde voorvrouw Anja Meulenbelt. ,,Maar de verhoudingen waarbinnen seksualiteit plaatsvindt, zijn nog grotendeels hetzelfde.'' Met het Hite-rapport in de hand konden vrouwen hun seksualiteit 'herdefiniëren'. Weg met de 'neukdwang', ze zouden zelf wel uitmaken wat ze lekker vonden. En wat dat ook was, klassieke heteroseks zou het zeker niet zijn.
De opwinding die de megabestseller destijds veroorzaakte -wereldwijd zijn er miljoenen van verkocht- is in 2004 wat lastig na te voelen. Rode konen roept het boek niet meer op, verontwaardiging evenmin, laat staan een warme gedachtewisseling met vriendinnen. Geduldig door de oeverloze klaagzangen heenbijten is nu het devies.
Natuurlijk, nog steeds slaat de treurigheid je in het gezicht. Al die mannen die van hun gezond niet wisten ('Ik denk niet dat mijn echtgenoot weet waar mijn clitoris zit'), die alleen aan het eigen genoegen dachten, het droevig kleine clubje dat wél deugde -er was vast geen woord aan gelogen.
Alleen valt nu pas op hoe dubieus Hite's onderzoeksmethode was -destijds zeker gemakshalve overheen gelezen. Ze verstuurde 100000 vragenlijsten, ze kreeg er 3019 retour. Een score van, let wel, drie procent. Bovendien rekruteerde ze vooral uit de blanke, goedopgeleide vrouwenbeweging. Beetje eenzijdig, op zijn minst.
Kritiek op haar methodologie -met latere rapporten zou ze nog meer onder vuur liggen- wuifde Hite steevast weg. De oude Freud baseerde zijn inzichten op gesprekken met drie vrouwen uit de betere kringen. Hoezo zou zij niks mogen beweren op grond van drieduizend vrouwen? Allemaal seksisme van mannen die haar boodschap niet wilden horen.
Ook dat was vast waar, maar er is méér dat nu minder bevalt. Bijvoorbeeld de gezwollen, politieke toon van het rapport ('Nu is wel aangetoond dat het dominante seksuele patroon in onze cultuur vrouwen uitbuit en onderdrukt'). Of de verdacht spitse citaten: 'Orgasms feel great!' -schreven alle Amerikaanse vrouwen in oneliners? En vooral: de suggestie dat vrouwen eigenlijk fijnere wezens waren.
Illustratief in dit verband is het hoofdstuk gewijd aan de lesbische liefde. Seks met een andere vrouw was 'liefdevoller', 'gevarieerder', 'wederzijdser' en duurde eindeloos ('Zij en ik besteden zo'n twee tot zes uur aan strelen, aanraken, kroelen, knuffelen, kussen en intieme conversatie'). Sleur, verveling, machtsstrijd -ze bestonden niet in het vrouwenparadijs. Hite's conclusie luidde dan ook: wie te bescheten was om lesbische ervaringen op te doen, moest eens héél goed over zichzelf nadenken. Het was precies dit soort moralisme dat de vrouwenbeweging nog jarenlang zou teisteren.
Vooruit, Shere Hite verdient lof voor haar eersteling, al was het maar omdat ze de tijdgeest zo haarfijn aanvoelde. Maar dat na haar rapport de grote stilte neerdaalde -tot op de dag van vandaag verscheen er geen vergelijkbaar invloedrijk werk op dit terrein- stemt op zijn minst tot nadenken.
